วันพฤหัสบดีที่ 16 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2555

ประวัติศาสตร์การเพาะกาย


ประวัติศาสตร์การเพาะกาย
แข็งแกร่งแข็งแกร่งและงดงามงดงาม

          ย้อนกลับไปเป็นพันปี สมัยโรมันกรีก  สมัยที่เราแบ่งชนชั้นกันที่ความแข็งแกร่ง เราเริ่มเห็นความแตกต่างกันได้อย่างชัดเจนระหว่างผู้ที่แข็งแรงเพียวๆ  ,ผู้ที่แข็งแรงและมีกล้ามเนื้องดงาม ,กับผู้ที่มีร่างกายงดงามเพียวๆ จะเห็นได้ว่าผู้ที่แข็งแรงเพียวๆก็เหมาะที่จะถูกนำไปรบพุ่ง หรือทำกิจกรรมอะไรก็ตามที่เกี่ยวกับการใช้พละกำลัง  ในขณะที่ผู้ที่มีร่างกายงดงามเพียวๆ ก็ถูกใช้เป็นชายบำเรอให้กับชายชนชั้นสูง (เรื่องฮอร์โมเซ็กชวลล์ มีมาตั้งแต่นั้นแล้วครับ)  คงเหลือแต่ผู้ที่อยู่ตรงกลางคือผู้ที่แข็งแกร่งและมีร่างกายงดงามพร้อมๆกัน คนพวกนี้ถูกกำหนดมาให้เป็นนักกีฬา และมีความเป็นอยู่ที่ดีเนื่องจากใครๆก็อยากให้นักกีฬาในสังกัด ชนะค่ายอื่นอยู่ร่ำไปจึงต้องได้รับฟูมฟักเป็นอย่างดี  ซึ่งหากจะให้ช่างแกะสลัก เลือกนายแบบมาเป็นแบบแกะสลักรูปปั้นนักกีฬาเขวี้ยงจักร เพื่อประดับสนามกีฬาในโรม เขาจะเลือกใครระหว่างชาย 3 คนข้างบนนี้?

          แม้ว่าจะยังไม่พบหลักฐานดัมเบลล์ บาร์เบลล์ของยุกกรีก แต่ก็ไม่ได้หมายความว่าสมัยนั้นจะไม่มีการเพาะกาย นักกีฬาจะต้องฝึกตนให้แข็งแกร่ง และในขณะเดียวกันก็ต้องรักษาร่างกายให้สวยงามได้ตลอดปี เพราะถ้ามีแต่ความแข็งแกร่งแต่ร่างกายไม่สวยเสียแล้ว ก็ต้องถูกส่งไปออกรบแทน เขาอาจจะใช้การยกแผ่นอิฐ ,แผ่นเหล็ก และทั้งหมดนี้ก็ต้องควบคู่ไปก้บการดูแลอาหารการกินให้เหมาะกับนักกีฬาด้วย  ดังนั้นเงื่อนงำที่ให้สืบสวนว่ามีการเพาะกายมาตั้งแต่สมัยนั้น   ก็คงเป็นแค่รูปปั้นหรือรูปวาดของผู้ชาย ซึ่งชี้ให้เห็นว่านักเพาะกายได้รับการยอมรับด้วยการถูกนำมาเป็นแบบปั้นเหมือนพวกนักปกครองดังๆในยุคนั้น   (ส่วนรูปปั้นเดวิดทางซ้ายมือสุด เกิดขึ้นหลังยุคกรีกหลายร้อยปี ปั้นโดยไมเคิลแองเจลโล เมื่อ 400 ปีที่แล้ว ยุคเดียวกับลิโอนาโด ดาวินซี ซึ่งศิลปินทั้งสองคนนี้เคยวาดรูปบนผนังวัดแข่งกันด้วย แต่เสมอกัน)

          อุปกรณ์ดัมเบลล์  เริ่มมีการใช้มื่อ 300 ปีก่อนถึงปัจจุบันนี้ (ในส่วนนี้ผมอ่านเจอในหนังสือเพาะกายเล่มหนึ่ง ในหอสมุดแห่งชาติท่าวาสุกรี สมัยหลายสิบปีแล้ว แต่ไม่ได้ถ่ายเอกสารมาเก็บไว้ เพราะเขาไม่ให้ยืมออกมา และข้างในก็ไม่มีเครื่องถ่ายอีก) แต่เท่าที่ส่วนตัวผมมีข้อมูลนั้น เริ่มต้นเมื่อ 100 กว่าปีที่แล้ว ซึ่งทั้งหมดที่พูดมานี้ เป็นเพียงบทนำที่จะนำเพื่อนสมาชิกเข้าสู่ประวัติการเพาะกายย้อนหลังไป 100 ปีครับ โดยจะใช้ของประเทศอเมริกาเป็นหลัก เพราะต้องถือว่าเขาเป็นแม่แบบของการเพาะกายยุคใหม่ (การเพาะกายยุคใหม่ Modern Bodybuilding เกิดเมื่อช่วงต้นปี ค.ศ.1970 หรือสามสิบเกือบสี่สิบปีมานี้)


ค.ศ.1900 (พ.ศ.2443)
          ปลายศตวรรษที่ 18  เริ่มแรกผู้คนในอเมริกาให้ความสำคัญกับเรื่องดุแลสุขภาพให้แข็งแรง โดยมีการทำงานในฟาร์ม ทานอาหารธรรมชาติ ไม่มีการดัดแปลงอาหารต่างๆ  ต่อมาเมื่อความเจริญเกิดขึ้นในตัวเมือง คนหนุ่มสาวจึงพากันเดินทางจากเมืองเล็กๆ จากชนบทเข้าสู่เมืองใหญ่ที่เต็มไปด้วยรถยนต์ เครื่องจักร  ด้วยสภาวะแวดล้อมแบบสังคมเมือง ทำให้เกิดการทานอาหารที่ไม่ดี ,ขาดการออกกำลังกาย ,มีความเครียดเกิดขึ้นจากการแข่งขันต่างๆในชีวิต ทำให้คนในเมืองต่างพากันร่างกายทรุดโทรม
          ในช่วงเวลาดังกล่าว มีผู้พยายามปลุกกระแสคนในเมืองให้ดูแลรักษาสุขภาพตนเอง และมีสร้างค่านิยมการยกย่องผู้ที่มีความแข็งแกร่งในร่างกาย เพื่อจะได้นำไปลบล้างกับค่านิยมที่หาแต่เงินอย่างเดียว ซึ่งเราเรียกว่า The Physical culturists 
 
แผ่นพับโฆษณายูจีน  แซนดาว ในยุคนั้น

          สมัยนั้น มีผู้แข็งแกร่งที่แสดงออกด้วยการโชว์พละกำลังตามงานต่างๆหลายๆคน และ ยูจีน แซนดาว (Eugene Sandow) ก็เป็นหนึ่งในนั้น เขามาถึงอเมริกาในปี ค.ศ.1890 (พ.ศ.2433) โดยมีพี่เลี้ยงคือ ฟลอเรนส์ เซย์เฟล ที่พาเขาตระเวณโชว์ตัวไปตามที่ต่างๆ  เขาโด่งดังมาจากการท้าแข่งอะไรก็ได้กับผู้ที่มีชื่อเสียงว่าแข็งแรงที่สุด และแน่นอนแซนดาวชนะเรียบ  พละกำลังของเขาราวกับมีมนต์วิเศษ เขายกคนสองคนขึ้นจากพื้น ,เขายกลูกเหล็กขนาดใหญ่ที่ทดลองให้คนสองคนช่วยกันยกอย่างทุลักทุเล แต่เขากลับยกขึ้นได้ด้วยมือเดียว ,เขาเอาเหล็กยาวๆพาดบนหน้าขา แล้วให้ม้าเดินผ่านเหล็กนั้น อันเป็นการแสดงถึงพละกำลังอันน่ามหัศจรรย์      และแล้วแม่แบบก็ถูกเลือก  ผู้ที่แข็งแรงแต่มีรูปร่างเหมือนถังเบียร์ ถูกตัดทิ้งไป  สังคมต้องการใครสักคนที่แข็งแรงด้วยและดูดีด้วย เขาต้องการคนที่มีรูปร่างเหมือนรูปปั้นชาวกรีก และแน่นอน ยูจีน  แซนดาว  ก็อยู่ตรงนั้น ในลักษณะถูกคน ถูกเวลา และถูกสถานที่ เขาเป็นซูเปอร์สตาร์ในยุคปิดศตวรรษที่ 18 พอดี (Turn of the century physical culture superstar)
 
ยูจีน  แซนดาว

          ไม่ใช่แค่ความแข็งแกร่งที่ทำให้แซนดาวดังเป็นพลุแตก แต่เพราะกล้ามเนื้ออันงดงามที่มาพร้อมกับความแข็งแกร่งนั้นด้วยต่างหาก  แซนดาวจะขึ้นไปบนเวทีแก้ว และโพสท่าต่างๆในสภาพไร้อาภรณ์ มีเพียงใบไม้ปิดของสงวนไว้เท่านั้น  ทุกๆคนจ้องมองไปที่เขา และผู้หญิงก็ได้แต่ร้อง "อู้.."  "อ้า.."  ทุกๆคนยอมรับในความสวยงาม ความสมส่วน และพัฒนาการของกล้ามเนื้อเขา     รูปร่างเพศชายในทัศนะใหม่ๆถูกสร้างขึ้นมา ณ.บัดนั้น  ศิลปินใช้รูปชายเปลือยเป็นตัวแสดงผลงานศิลปะต่างๆ และนั่นยิ่งทำให้แซนดาวยิ่งดังขึ้นไปอีก
 
ยูจีน กับบาร์เบลล์สมัยนั้น

          บาร์เบลล์และดัมเบลล์ของยูจีนขายดีเป็นเทน้ำเทท่า เขามีรายได้อาทิตย์ละ 1 พันเหรียญ (ตกอาทิตย์ละ 25,000 บาท ซึ่งคุณพ่อของผมเล่าให้ฟังว่า ขนาดเมื่อ 80 กว่าปีที่แล้ว (ตอนนี้คุณพ่ออายุ 84 ปี) คุณปู่ซึ่งมีตำแหน่งเป็นท่านขุน (ขุนวิจัยจรรยา) มีเงินเดือน 500 บาท ยังสามารถมีภรรยาใหม่ได้เดือนละ 2 คน สมัยนั้นกล้วย 1 เครือ (แปลว่ามีหลายๆหวี) ราคาเพียง ครึ่งสตางค์ ของหรูๆสามารถซื้อกันในราคา 1 สตางค์ ก็แพงมากแล้ว) นอกจากนี้ ยูจีนยังทำให้เกิดการจ้างงาน คืออุตสาหกรรมเกี่ยวกับหนังสือและแม็กกาซีนขึ้นมาอีกมากมาย  และมีการประกวดชายงามโดยการใช้สายวัด วัดส่วนต่างๆเทียบขนาดกัน  ผู้ชนะจะได้รับถ้วยรางวัลที่เป็นหุ่นรูปยูจีน  แซนดาว ขนาดเล็ก และแน่นอน ผู้มอบรางวัลก็คือตัวยูจีนเอง
          ยูจีน แจ้งเกิดด้วยพละกำลังอันเหมือนมนต์วิเศษของเขา แต่นั่นก็เป็นสิ่งเดียวกับที่พรากเขาไปชั่วนิรันดร์ เมื่อครั้งหนึ่งรถของยูจีนวิ่งตกถนนไปแช่อยู่ในคูน้ำเล็กๆ แทนที่เขาจะให้รถมาลาก เขากลับใช้มือข้างเดียวของเขาเองยกรถคันดังกล่าวขึ้นมาได้ แต่เพราะการออกแรงมากเกินไป เขาเกิดอาการเลือดออกในสมอง ซึ่งจบชีวิตของเขาลงในเวลาต่อมา สิ้นสุดยุคของชายผู้หนึ่งที่กษัตริย์ จอร์จ แห่งประเทศอังกฤษ ขนานนามเขาว่า "ผู้เชี่ยวชาญการสร้างกล้ามเนื้อให้ยิ่งใหญ่ด้วยระบบวิทยาศาสตร์"
ระหว่างปี ค.ศ.1920 - 1940 (พ.ศ.2463 - 2483)

          ช่วงปี ค.ศ.1920 - 1930 (พ.ศ.2463 - 2473) เป็นช่วงเวลาที่ "การพัฒนากล้ามเนื้อ" กับ "การพัฒนาสุขภาพ" ใกล้จะรวมกันแล้ว  สมัยนั้นรู้แต่เพียงว่าการยกลูกน้ำหนักเป็นการพัฒนากล้ามเนื้อได้อย่างรวดเร็ว  แต่ถามว่าจะต้องยกท่าไหน อย่างไร ยังไม่มีคำตอบที่ชัดเจน เพราะความรู้เกี่ยวกับการเล่นกล้ามมีจำกัดมาก  ผู้คิดค้นต่างๆได้ลองผิดลองถูก โดยลองดูว่าท่าไหนบริหารแล้ว ได้ผลออกมาทำให้ร่างกายใกล้เคียงกับนักเพาะกายรุ่นก่อนหน้าพวกเขา เขาก็จะบันทึกไว้ และนี่คือรายละเอียดเหตุการณ์ต่างๆที่เกิดขึ้นในช่วงเวลานี้
 
ลูอิส  เซียร์

          ต้นศตวรรษที่ 19 "ลูอิส  เซียร์"(รูปบน) ได้โด่งดังขึ้นมาในฐานะตัวแทนแห่งความแข็งแกร่งของมวลมนุษย์ เขามีน้ำหนักตัว 136 กิโลกรัม ,ร่างกายหนาแบบมะขามข้อเดียว เนื้อตัวแน่นแบบถังเบียร์ แต่แล้ว 20 ปีให้หลัง ก็มีผู้แข็งแกร่งคนใหม่ขึ้นดับรัศมีความดังของลูอิส เขาคือ ซิกมัน  เคลียน
ซิกมัน  เคลียน

          รูปร่างของซิกมัน แตกต่างกับลูอิส ราวฟ้ากับเหว  ซิกมันมีรูปทรงกล้ามเนื้อที่สวยงาม  สมดุลและสมส่วน ไขมันทั่วร่างกายมีน้อยนิด และมีรอยแตกของกล้ามเนื้อตามส่วนต่างๆชัดเจนเตะตา  มีหลายอย่างที่ดูคล้ายแซนดาว จนน่าพิศวง เขาเป็นเจ้าของโรงยิม และเป็นคนเขียนตำราการยกน้ำหนัก  แต่ในช่วงดังกล่าว (ค.ศ.1930 หรือ พ.ศ.2473) ผู้คนบางกลุ่มก็ยังไม่ยอมรับว่าการยกน้ำหนักเป็นกีฬา เขามองว่ามันเป็นการ "ขี้โกง" ที่เอาเวลาส่วนใหญ่ไปฝึกตัวเองด้วยลูกเหล็ก ทำให้ร่างกายออกมาดูดีกว่านักกีฬากรีฑาที่ฝึกหนักตลอดปีเหมือนกัน

          อย่างไรก็ตาม การพยายามแสดงว่ากีฬาของตัวเองดีกว่ากีฬาชนิดอื่น ทำให้เกิดการเปรียบเทียบ ประกวดประชันกันบนเวทีขึ้นมา โดยในช่วงระหว่างปีค.ศ.1930 - 1938 (พ.ศ.2473 ถึง 2481) มีการนำเอานักมวย ,นักยิมนาสติก ,นักว่ายน้ำ ,นักยกน้ำหนัก (weightlifters) และนักกีฬาอย่างอื่นขึ้นโชว์ตัวบนเวทีเดียวกัน และให้ทุกๆคนโชว์ความสามารถต่างๆในกีฬาที่ตัวเองถนัด และกลายเป็นว่านอกจากนักยกน้ำหนักจะยกน้ำหนักโชว์แล้ว เขายังสามารถทรงตัวอยู่บนแขนข้างเดียวและยังทำท่าทางได้เหมือนนักยิมนาสติกอีกด้วย

          ในปี ค.ศ.1939 (พ.ศ.2482) ได้เกิดการประกวด มิสเตอร์อเมริกา ขึ้นเป็นครั้งแรกที่เมดิสันสแควร์ ผู้ที่เข้าร่วมประกวด มาจากนักกีฬาหลายสาขา ยังไม่ใช่คนที่มาจากนักยกน้ำหนักล้วนๆ  บ้างก็ใส่กางเกงชกมวยขาสั้น  บ้างก็ใส่กางเกงจ๊อกกี้ขี่ม้า แต่ผู้ที่ชนะก็ยังเป็นผู้ที่สร้างร่างกายมาจากลูกน้ำหนักอยู่ดี
 
จอห์น  กริเม็ค

          ใน ปี ค.ศ.1940 (พ.ศ.2483) ได้มีการบัญญัติศัพท์นักเพาะกาย "body builder" แยกมาจาก นักยกน้ำหนัก (weightlifters) และเราได้นักเพาะกายคนแรกคือ จอห์น  กริเม็ค ซึ่งก็คือผู้ชนะการประกวดมิสเตอร์ยูเอสเอในปีนี้นั่นเอง (ค.ศ.1940) จอห์นฯ คือผู้ชี้ให้เห็นว่าการจะเพาะกายให้มีรูปร่างสวยงามเหมือนต้นแบบนั้น จะต้องฝึกด้วยตารางฝึกเดียวกันกับครูต้นแบบ เขามักเน้นเสมอว่าการเพาะกาย ย่อมลดความปราดเปรียวลง (เพื่อแยกตัวออกมาจากนักกีฬากรีฑา ,นักบอล ,นักมวย ให้เป็นกีฬาที่มีลักษณะเฉพาะตัวนั่นเอง) จอห์นฯแสดงการโพสท่าต่างๆบนเวทีแต่ละครั้งเป็นเวลา 30 นาทีรวดเพื่อโชว์กล้ามเนื้อ ,ความสมส่วน ,การประสานการทำงานของกล้ามเนื้อต่างๆ

สตีฟ  รีฟฟ์

          ปี ค.ศ.1947 (พ.ศ.2490) สตีฟ รีฟ เด็กหนุ่มอายุ 21 ปี ได้แชมป์มิสเตอร์อเมริกา พออายุ 22 ปี (ปีถัดมา) เขาก็ตำแหน่ง Mr.World อีก  สตีฟเป็นนักเพาะกายที่หน้าตาหล่อเหลา สุภาพ รูปร่างแข็งแกร่งสมชายชาตรี หลายคนที่ยังมีชีวิตอยู่ เล่าให้ฟังถึงช่วงเวลานั้นว่า ฝูงชนแน่นขนัดพากันห้อมล้อมชายผู้นี้ไม่ว่าเขาจะไปที่แห่งหนใดก็ตาม และคนที่ไม่รู้จักเขามาก่อนเลย ก็ต้องตกตะลึงกับรูปร่างอันสวยงามยามที่เขาเดินเล่นบนชายหาด
 
ถึงอายุมากขึ้น แต่การเพาะกายก็ทำให้สตีฟเป็นที่เตะตาผู้คนโดยตลอด

          สตีฟ ทำให้คนหันมาสนใจการเพาะกายมากขึ้นอีก และโดยเฉพาะอย่างยิ่งหลังจากที่ชนะรายการ Mr.Universe ในปี ค.ศ.1950 (พ.ศ.2493) แล้วเขาได้เป็นดาราภาพยนตร์หลายเรื่องและที่สร้างชื่อเสียงก็คือในบทของเฮอร์คิวลิส นั่นเองที่ทำให้ผู้คนโดยทั่วไป ได้เห็นนักกล้ามอย่างชัดๆบนแผ่นฟิล์ม และชายทุกคนก็ปรารถนาที่จะได้หุ่นเช่นเขาบ้าง
          อาจกล่าวได้ว่าทั้ง จอห์น  กริเม็ค และสตีฟ รีฟฟ์ นี่เอง ที่เป็นหัวหอกในการทำลายขอบเขตความเป็นไปได้ของร่างกายมนุษย์ที่เราล่ำเรียนมาในตำราการแพทย์ทั้งหลาย (เป็นต้นว่า คนเราไม่สามารถยกของที่หนักกว่าน้ำหนักตัวได้ ,เป็นไปไม่ได้ที่กล้ามแขนของมนุษย์เราจะใหญ่กว่า 15 นิ้ว เมื่อเทียบกับขนาดเอว 27 นิ้ว ฯลฯ) ผู้คนเริ่มมองเห็นแล้วว่า การมีร่างกายสวยงาม สามารถ "สร้าง" ขึ้นมาได้ ไม่ใช่ "โชคดีที่เกิดมาหุ่นอย่างนั้น" และการเพาะกายเริ่มได้รับการศึกษาอย่างกว้างขวาง


อาร์โนล์ ชวาลเซเนกเกอร์ (คนขวา) อายุ 20 ปีได้แชมป์สมัครเล่นรายการ Mr.Universe ปี ค.ศ.1967
บิล  เพิลล์ (คนซ้าย) นักเพาะกายมังสวิรัติ ได้แชมป์เพาะกายอาชีพในรายการเดียวกัน

          อาร์โนลด์   ชวาลเซเนกเกอร์ เกิดปี ค.ศ.1947 (พ.ศ.2490) ช่วงที่สตีฟรีฟ กำลังเริ่มโด่งดังพอดี จากนั้นเมื่อเวลาผ่านไป 20 ปี คือใน ปี ค.ศ.1967 (พ.ศ.2510) อาร์โนลด์ฯขึ้นประกวดรายการมิสเตอร์ยูนิเวอร์ส และได้แชมป์ในรุ่นสมัครเล่น (Amature Mr.Universe)ตามภาพบน  และในปีรุ่งขึ้นอาร์โนลด์ก็เข้าแข่งรายการเดิมอีกครั้ง และผลออกมาดังภาพข้างล่างนี้
ปี ค.ศ.1968 (ปีรุ่งขึ้น) อาร์โนลด์ ได้เป็นมิสเตอร์ยูนิเวอร์ส ด้วยอายุ 21 ปี

          จากการลองผิดลองถูกมาตั้งแต่ยุคของกรีเม็ค จนถึงยุคอาร์โนลด์ ความรู้ทางด้านเพาะกายได้ตกผลึกจนสามารถสรุปออกมา ทำให้บุคคลรุ่นหลังไม่ต้องเสียเวลาทดลอง ลองผิด ลองถูกด้วยตนเองอีก  การบริหารที่ถูกต้อง จะต้องมีการแบ่งเป็นเซท มีการพักระหว่างเซท  การบริหารกล้ามเนื้อจะต้องแยกส่วนกันบริหาร กล้ามเนื้อชิ้นใหญ่ต้องพักอย่างน้อย 3 วัน ,ส่วนกล้ามเนื้อชิ้นเล็ก พักอย่างน้อย 2 วัน ฯลฯ ยุคของอาร์โนลด์เป็นต้นมาเราถือว่าเป็น Modern Bodybuilding คือเป็นการเพาะกายยุคใหม่ และเมื่อมีภาพยนตร์เรื่อง Pumping Iron ที่เป็นหนังกึ่งสารคดี แสดงโดยอาร์โนลด์และนักเพาะกายท่านอื่นๆในยุคเดียวกัน ออกฉาย ก็ทำให้คนทั่วไปรู้จักการเพาะกายมากขึ้นไปอีก ในช่วงสิบกว่าปีของอาร์โนลด์หลังจากนั้น ถือเป็น "ยุคทอง" ของการเพาะกาย เพราะมีการเผยแพร่ความรู้ด้านเพาะกายได้มากที่สุดในประวัติศาสตร์ มีคนเล่นกล้ามมากที่สุดเท่าที่เคยมีมา อันดูได้จากอุตสาหกรรมการผลิตเครื่องออกกำลังกาย ,อาหารเสริมสุขภาพ ,นิตยสารเพาะกายหลายยี่ห้อ ,ชื่อ รายการประกวด ใหม่ๆเกิดขึ้นในทุกๆรัฐของอเมริกา เช่น มิสเตอร์นั่น มิสเตอร์นี่ ฯลฯ ทุกอย่างเติบโตอย่างฉุดรั้งไม่อยู่  สถานที่ออกกำลังกายหรือโรงยิมต่างๆแน่นไปด้วยผู้คนที่สนใจเล่นกล้ามกัน

          ทั้งหมดที่กล่าวมา เป็นประวัติคร่าวๆของการเพาะกายย้อนหลังไป 100 ปี ที่นำมาให้ศึกษาเพื่อให้เป็นความรู้ครับ แม้ตอนนี้การเพาะกายจะไม่บูมเหมือนเมื่อ 30 ปีก่อน แต่หากมันกลับมาฮิตอีกครั้ง คนที่เริ่มต้นเสียตั้งแต่บัดนี้ ย่อมมีภาษีมากกว่าคนที่พึ่งเริ่มจากศูนย์ในตอนนั้น  แต่การเพาะกายไม่จำเป็นต้องรอยุคแฟชั่น เพราะเมื่อใดที่เราเพาะกาย เราก็จะได้สุขภาพที่ดี บุคลิกภาพที่ดี ความสะดุดตา ไม่ว่ามันจะเป็นยุคสมัยใดก็ตาม

1 ความคิดเห็น: